W latach 90 tych w Stanach Zjednoczonych można się było zetknąć z opinią, że uzależnieni od jednej substancji to wymierający gatunek (Miller, Belkin, Gold, 1990). W praktyce klinicznej terapeuci uzależnień obecnie obserwują to samo w naszym kraju. Uzależnieniu od SPA często towarzyszy uzależnienie od alkoholu, leków, hazardu lub innych zachowań. Z kolei pacjenci uzależnieni od jednego kompulsywnego zachowania są często narażeni na rozwinięcie zależności od innych (Haylett i wsp., 2004). W przypadku CSBD współwystępowanie tego zaburzenia z uzależnieniem chemicznym oscyluje pomiędzy między 36% (Paula Hall, 2012) a 42% (Carnes 1991) i 64% (D.W. Black i wsp. 2008).
W porównaniu do osób uzależnionych tylko od jednej substancji lub zachowania, osoby uzależnione od wielu substancji i/lub zachowań są bardziej narażone na eskalację negatywnych konsekwencji, włączając w to poważniejsze konsekwencje zdrowotne i większe ryzyko samobójstwa (Rush i wsp. 2010). Co więcej, uzależnienia wchodzą ze sobą w interakcje, co często utrudnia klinicystom postawienie trafnej diagnozy, czy dobranie odpowiedniej strategii terapeutycznej. Ponadto zdarza się, że jedno zachowanie nałogowe służy maskowaniu innych uzależnień lub zmienia ich obraz (Freimuth i wsp., 2008).Carnes (2005) opisał jedenaście sposobów, na jakie uzależnienia mogą wchodzić ze sobą w interakcje:

  • Tolerancja krzyżowa — może przejawiać się na dwa sposoby — równoczesny wzrost tolerancji w co najmniej dwóch uzależnieniach lub wzrost tolerancji w jednym uzależnieniu skutkuje wzrostem w drugim (np. osoba uzależniona od pracy i od zachowań seksualnych — miejsce pracy jest miejscem nawiązywania romansów; wzrost zaangażowania w pracę jest równoznaczny z eskalacją zachowań seksualnych)
  • Łagodzenie zespołu abstynencyjnego/skutków odstawienia — jedno uzależnienie służy łagodzeniu skutków odstawiania zachowania bądź substancji (np. Palenie papierosów po odstawieniu alkoholu; leki nasenne, żeby zasnąć po ciągu stymulantów itp.)
  • Zamiana — jedno uzależnienie zastępuje drugie, przy czym pełni ono podobną psychologiczną funkcję; tzn. stymulujące zachowanie lub substancja zastąpiona innym stymulantem; uśmierzająca substancja lub zachowanie zastąpiona innym uśmierzaczem (np. kompulsywne zadłużanie się zastąpione hazardem; używanie marihuany zastąpione masażami erotycznymi)
  • Wymienne powtarzające się cykle — co najmniej dwa uzależnień powtarzają się cyklicznie w życiu danej osoby (np. bulimia->alkoholizm->seksohlizm->bulimia->alkoholizm->seksoholizm itd.)
  • Maskowanie — jedno uzależnienie służy jako wytłumaczenie innego (np. alkoholizm przykrywający problem CSBD)
  • Rytualizacja — jedno lub więcej uzależnień jest elementem rytuału nałogowego związanego z innymi uzależnieniami (np. papieros do drinka; drink do zakładów hazardowych; narkotyki do zachowań seksualnych itp.)
  • Intensyfikacja — jedno uzależnienie służy wzmacnianiu doznań innego uzależnienia (np. narkotyki łączone z seksem dla wzmocnienia doznań)
  • Znieczulenie — jedno uzależnienie służy znieczuleniu pobudzenia wywołanego przez inne (np. po pełnej wrażeń seksoholicznej nocy używanie alkoholu albo kompulsywnej masturbacji, aby się znieczulić aż do stanu odrętwienia)
  • Ośmielanie — jedno uzależnienie ośmiela do innego (np. wypicie alkoholu ośmiela do podrywania i nawiązywania przypadkowych relacji seksualnych)
  • Łączenie/fuzja — jedno uzależnienie jest nierozerwalnie związane z drugim, aby stworzyć wyjątkowy, pożądany stan (np. łączenie szczególnych rodzajów dopalaczy z erotyką; poszukiwanie i łączenie różnego rodzaju substancji chemicznych, aby znaleźć takie połączenie, które zapewni najdłuższy i najlepszy „haj”; chemsex)
  • Hamowanie — jedna substancja lub zachowanie traktowana jako „mniejsze zło” i używana, aby coś mieć, ale nie wchodzić w to uzależnienie, które przynosi najwięcej strat.

W praktyce klinicznej wielokrotnie obserwowałam jak pacjenci z CSBD na przestrzeni lat wchodzili w ciągi bulimiczne, pracoholiczce, narkotykowe. Widziałam też, jak alkohol służył rytualizowaniu zachowań seksualnych, albo jak pacjenci zamieniali jedno uzależnienie na drugie. Obserwowałam, jak używali alkoholu jako „ośmielacza” lub „znieczulacza”, albo narkotyków do uzyskania idealnej fuzji czy do zintensyfikowania doznań seksualnych. Szczególnie mocno zapadł mi w pamięć jeden mężczyzna — młody, przystojny, trzydziestokilkuletni. Oficjalną diagnozę miał f19.2. Kiedy trafił do nas na leczenie był po ponad dwudziestu hospitalizacjach psychiatrycznych związanych z psychozami, które pojawiały się u niego po zażyciu. Podczas jednej z sesji przyznał mi się, że wcale nie chodzi o same narkotyki. Powiedział, że ma wybrany rodzaj dopalacza, który łączy z łagodną erotyką lub po prostu ze zdjęciami pięknych kobiet. Nazywał to swoją „parą”. Mówił, że to połączenie jest dla niego tak niezwykłe, że nie zrezygnuje z tego, choć — jak mówił – „od zażycia mam tylko 20 minut, póki nie dostanę psychozy. Dla tych 20 minut warto”. Fuzja, jaką stworzył, zniszczyła go.
c.d.n.

Zobacz inne posty